Psychologen zijn geen robots. Wat ik leerde over zelfzorg na 3 jaar als psycholoog.
In de eerste twee jaar dat ik als psycholoog werkte, had ik regelmatig hoofdpijn nadat ik thuiskwam. Ik voelde me afgemat en had niet meer de concentratie om met iets bezig te zijn. Ik ging weliswaar elke ochtend zingend in de auto naar werk, maar op de terugrit aan het einde van de dag leek ik een ander persoon te zijn geworden. Deze toestand deed me serieus twijfelen of dit werk wel voor mij was weggelegd. Naarmate ik meer ervaring opdeed, werd me langzamerhand duidelijk welke factoren hieraan bijdroegen. Door zelf een aantal dingen te veranderen, heb ik gemerkt dat ik dit werk ook kan doen zonder emotioneel uitgeput te raken.
Illustratie door Zowie van den Goorbergh
Ik ben ten eerste gestopt met zeven patiënten op een dag te zien. Ik vond dat simpelweg te veel. Na de zesde afspraak merkte ik altijd dat ik een stuk minder aanwezig was en mijn rol als psycholoog niet meer naar wens kon vervullen. Sinds een half jaar heb ik in overleg met mijn werkgever mijn werkdagen een uur ingekort. Ik zie nu maximaal zes patiënten en ik moet zeggen dat het een verschil maakt. De dagen voelen minder zwaar aan en ik heb meer energie over om nog van mijn avond te genieten.
Daarnaast ben ik strikter geworden in het handhaven van de tijd. Ik liep vaak uit en rolde van de ene afspraak in de andere. Het was voortdurend een race tegen de klok, een race die mij parten speelde. Als je jezelf maar vaak genoeg in de problemen daardoor brengt, ga je vanzelf beter op de tijd letten. Ik heb nu meer ademruimte tussen de sessies door en ik voel me minder opgejaagd gedurende de dag. Soms stop ik zelfs eerder dan het voorgeschreven aantal minuten. Ik ben afgestapt van het idee dat ik iemand per se 45-50 minuten in de kamer moet houden. Als we klaar zijn, zijn we gewoon klaar.
Verder leg ik de verantwoordelijkheid voor het eindresultaat van de therapie niet meer volledig bij mezelf. Voorheen deed ik dat wel, waardoor ik mezelf onnodig onder druk zette. Ook deed het me meer incompetent voelen dan eigenlijk het geval was. Mijn supervisor zei eens dat ik zowel letterlijk als figuurlijk vaker achterover mag leunen. Ik heb dat advies opgevolgd. Wanneer ik merk dat ik me weer te hard inzet, herinner ik mijzelf eraan dat ik er ben om de verandering te faciliteren, niet om het werk van de patiënt over te nemen.
Ook ga ik nu anders om met de behandeltrajecten. In het begin had ik nog weleens de neiging om lang door te gaan met een traject zonder dat er wat veranderde. Dat kwam denk ik omdat ik koste wat het kost resultaat wilde zien en mezelf bekwaam wilde voelen. Hoe langer ik echter doorging, hoe frustrerender het werd. De goede gewoonten om afspraken te maken over het aantal sessies en regelmatig het traject te evalueren, helpen me te voorkomen dat ik maar wat aanmodder in de hoop dat er uiteindelijk wel wat zal veranderen.
“Ik ben geen robot die telkens precies datgene kan uitvoeren wat er in de agenda gepland staat. Soms staat je hoofd er gewoon niet naar.”
Tot slot ben ik veel minder met werk bezig in mijn vrije tijd dan eerst. Ik had er altijd een handje van om thuis nog dingen uit te werken en behandelplannen en brieven te schrijven. Het voelde alsof ik constant achterliep. Gelukkig heb ik deze gewoonte weten los te laten. Als ik iets niet afkrijg, schuif ik het op naar een volgende werkdag of -week in plaats van het thuis af te maken. Ik leg mezelf niet zo snel meer een deadline op. Als een verslag of een brief wat later af is, dan is dat maar zo. Ik ben geen robot die telkens precies datgene kan uitvoeren wat er in de agenda gepland staat. Soms staat je hoofd er gewoon niet naar.
Door deze veranderingen die ik heb doorgevoerd, ervaar ik meer rust en werkplezier. Als ik was doorgegaan op dezelfde manier als dat ik was begonnen, dan was ik waarschijnlijk al vroeg in mijn carrière uitgevallen. Fysiek is het weliswaar geen zwaar werk, maar mentaal en emotioneel zeker wel. Aangezien we in psychotherapie zelf het instrument zijn waarmee we mensen helpen zichzelf te veranderen, heeft het de hoogste prioriteit dat we geen roofbouw op onze geest plegen.
Baran Palavan
Baran Palavan is een basispsycholoog die werkzaam is binnen de interculturele ggz. In zijn schrijven behandelt hij verschillende aspecten van psychotherapie en de ervaringen die hij als therapeut heeft opgedaan. Momenteel is hij werkzaam bij Evergreen GGZ, waar hij zich richt op mensen met een migratieachtergrond.
