GZ-psycholoog Gerrie Bloothoofd over zijn ‘schaakboek voor psychologen’
Een belangrijke reden voor mij om het boek ‘Fundamentele vaardigheden in gesprekstherapie’ te schrijven, was dat ik zelf als beginnend psycholoog het miste om een overzicht te hebben van alle belangrijke thema’s en oefenmateriaal. Het is een bijzonder vak, in die zin dat wanneer je de patiënt de kamer mee in neemt en je de deur dicht doet, je er zo goed als alleen voor staat. Lastige momenten met de patiënt kan je bespreken met je supervisor of met andere collega’s, maar het duurt vaak weer een tijd voordat diezelfde situatie zich voordoet. Dit is volgens mij de reden dat je vandaag de dag vooral beter wordt wanneer je langer in het vak zit. Leren door vooral zelf veel vlieguren en fouten te maken.
Illustraties door Zowie van den Goorbergh
Het boek Fundamentele vaardigheden in gesprekstherapie van Gerrie Bloothoofd.
Er zijn vrijwel geen boeken op de markt waarin je specifiek stil staat bij welke vaardigheden je als beginnend therapeut zou moeten ontwikkelen. Leer je alles dan in de praktijk? Waarschijnlijk niet. Iedereen werkt in zijn eigen kamer, alleen, deelt (uit privacy overwegingen) geen beeldmateriaal met collega’s (of nemen het niet op in de eerste plaats), en meekijken is ook maar zeer beperkt. Hoe weet je dan hoe het moet? Dat vogelen veel therapeuten vooral zelf uit, na jarenlang ploeteren en zelf uitdokteren.
Daar komt bij dat vrijwel alle boeken binnen de psychologie, psychiatrie en gezondheidszorg passieve kennis overdragen: het is lezen, begrijpen, en zelf bedenken hoe je het kan toepassen. Soms met voorbeelden hoe de auteur het zou hebben gezegd of gedaan. Je kan vaardigheden oefenen tijdens het volgen van een (dure) cursus, of tijdens supervisie en intervisie. Maar ook dan zijn de meningen verdeeld over welke vaardigheden belangrijk zijn en welke niet – het gaat dan met name over ‘technieken’, richtlijnen en protocollen waar veel beginnend psychologen hun houvast in vinden, en waar in getraind wordt.
Maar hoe zit het met empathisch luisteren? Hoe doe je dat eigenlijk? Hoe verbind je je met iemand die zich suïcidaal bij je uit? Of hoe laat je ‘afscheid nemen’ een thema zijn in het laatste gesprek met je patiënt? Of hoe voer je gesprekken met de partner erbij? Hoe ga je om met een patiënt die over je grenzen gaat? Of met culturele verschillen? Of hoe zoek je literatuur op? Of voer je gedegen psychodiagnostiek?
Schaakboek voor psychologen
Als kind heb ik een voorliefde ontwikkeld voor schaken. Om beter te worden in dit complexe spel las ik veel schaakboeken, waarin je per thema puzzels op moet lossen. Tijdens de gz-opleiding kwam ik hierdoor tot een lumineus idee: als ik ieder vak dat ik volg samenvat in 1 of 2 pagina’s, gekoppeld aan een aantal praktijksituaties waarin je kan oefenen met de belangrijkste vaardigheden, dan is het alsof ik een schaakboek voor psychologen maak.
Net als schaken is psycholoog zijn een ongelooflijk complexe bezigheid. Een boek hierover zou niet alleen overzicht bieden in de belangrijkste kennis en vaardigheden, maar het zou ook de mogelijkheid bieden om te oefenen met techniek-overstijgende en protocol-overstijgende competenties. Het zou elke beginnend psycholoog kunnen helpen om de basis onder de knie te krijgen, zonder jaren te hoeven spenderen ‘ervaring’ op te doen of zelf uitvinden voordat je het kan.
En zo geschiedde. Het boek is primair geschreven om beter te worden in je vak, maar kan om die reden ook als naslagwerk worden gezien voor gz-psychologen. Het is een boek dat je niet van kaft tot kaft hoeft te lezen, maar erbij kunt pakken als je een specifieke vaardigheid wil verbeteren. Iets waarvan je merkte dat het bijvoorbeeld vandaag in de sessie nog niet lekker liep, of waarvan je verwacht dat je het nodig hebt bij de aankomende sessie.
Door het praktische karakter wordt het boek inmiddels ingezet als oefenmateriaal door verschillende docenten en ik mag met trots noemen dat het door Vlokhoven Opleidingen wordt verloot onder de cursisten. De artikelen die ik schrijf voor Vlokhoven kunnen worden gezien als een verdieping en aanvulling op het materiaal dat in het boek staat beschreven.
Gerrie Bloothoofd
Gerrie Bloothoofd is gz-psycholoog en auteur van het boek 'Fundamentele vaardigheden in gesprekstherapie'. Hij is werkzaam bij Transparant – Centrum voor geestelijke gezondheidszorg en bij revalidatiekliniek Basalt, afdeling Chronische pijn.
