Wie de opleiding psychologie net heeft afgerond en denkt dat hij na vier jaar studeren patiënten kan behandelen, zal bedrogen uitkomen. Op de universiteit ligt de nadruk op het vergaren van kennis en het doen van onderzoek. De praktische en relationele aspecten van het werk zijn helaas onderbelicht, terwijl het juist díe vaardigheden zijn die je als startende psycholoog vooral nodig zult hebben.
Illustratie door Zowie van den Goorbergh
In je masterjaar volg je weliswaar een stage, maar eigenlijk is die ook te kort om gedegen ervaring op te doen. Je daadwerkelijke vorming tot clinicus begint pas ná je master, wanneer je echt met patiënten komt te werken.
Ben je eenmaal psycholoog, dan is het ongebruikelijk om nog met ervaren collega’s mee te kijken. Zij hebben hun eigen patiënten, jij hebt je eigen patiënten. Het blijft dus een mysterie wat zij in een sessie doen, hoe zij zich gedragen, wat ze zoal zeggen en hoe de interactie tussen behandelaar en patiënt verloopt. Je zult zelf al doende moeten uitvinden wat het betekent om therapeut te zijn. Zeker in het begin zijn momenten van onzekerheid en niet-weten dus onvermijdelijk. Die gevoelens moet je kunnen verdragen als je dit werk wilt doen.
Een volle werkdag betekent dat je zo’n zes à zeven patiënten spreekt. Elke persoon die tegenover je plaatsneemt, brengt zijn eigen problemen en eigenaardigheden mee. Het behoort tot jouw taak om voor iedereen evenveel betrokkenheid en zorgzaamheid op te brengen, of diegene nou jouw eerste of laatste patiënt van de dag is. Los hiervan zijn er soms ook gewoon sessies die al jouw energie voor die dag opslurpen en waarna je echt moet opladen. Fysiek gezien is het misschien geen zwaar werk, maar emotioneel en geestelijk vergt dit beroep veel van je.
Fysiek gezien is het misschien geen zwaar werk, maar emotioneel en geestelijk vergt dit beroep veel van je
Als je nog geen of maar weinig ervaring hebt, zal veel problematiek die je tegenkomt nieuw voor je zijn. Het liefst wil je na elke sessie even de tijd hebben om te reflecteren en je te verdiepen in een casus. Helaas is daar weinig ruimte voor. De tijd die je tussen sessies hebt, gaat vaak op aan administratieve zaken en het voorbereiden van de volgende sessie. Het is haast onvermijdelijk dat je in je vrije tijd de literatuur in moet duiken en je hoofd moet breken over casussen. Je moet hiertoe bereid zijn wil je jezelf ontwikkelen, ook al ben je soms te moe daarvoor of heb je simpelweg andere dingen te doen.
Psychotherapie vergt verder veel zelfstandigheid van de therapeut. Je zit de hele dag in een kamer en ziet de ene na de andere patiënt. Tijdens de sessies is er geen ervaren collega aanwezig aan wie je even wat kunt vragen. Je hebt natuurlijk tussendoor wel contact met collega’s, en je hebt daarnaast zo nu en dan supervisie en teamoverleg, maar voor een groot deel van de tijd sta je er alleen voor. Hoewel de verantwoordelijkheid omtrent de behandeling officieel bij de regiebehandelaar rust, ben jij als behandelende psycholoog degene die de patiënt wekelijks ziet.
De zelfstandigheid die van je wordt verwacht, brengt ook een zekere eenzaamheid met zich mee. Je zou denken dat je je niet alleen voelt als je de hele dag door intieme gesprekken hebt met anderen. Toch is de intimiteit die ontstaat in therapiegesprekken anders dan die in de relaties in je privéleven. Dat komt doordat de aard van de relatie anders is in beide contexten. In psychotherapie is de relatie er voor de patiënt. Jouw eigen wensen en behoeften doen niet ter zake. De intimiteit die in therapiegesprekken ontstaat, is daardoor niet voedend en toereikend voor jou als persoon.
Psychotherapie kan ten slotte veel voldoening geven, maar ook frustratie. Verandering is namelijk een moeizaam proces. De mate waarin mensen veranderen is vaak beperkt, of althans minder dan je zou willen. En sommigen veranderen helemaal niet. Je gaat ook meemaken dat patiënten besluiten om vroegtijdig te stoppen, waardoor je als startende psycholoog waarschijnlijk zal twijfelen aan je bekwaamheid. Essentieel voor het plezier in je werk is dan ook dat je voldoening kunt halen uit bescheiden veranderingen en dat je niet te streng bent voor jezelf.
De hierboven besproken zaken zijn uiteraard niet bedoeld om jou als therapeut te ontmoedigen. Ik heb geprobeerd aankomende/startende psychologen alleen een realistisch beeld te geven van wat het betekent om therapeut te worden. Of iemand dit beroep goed kan uitoefenen hangt namelijk, meer dan bij ander werk, af van zijn persoonlijkheid. Bovenstaande punten bieden hopelijk meer inzicht om voor jezelf te bepalen in hoeverre het werk als psycholoog iets is dat bij je past.
Baran Palavan is een basispsycholoog die werkzaam is binnen de interculturele ggz. In zijn schrijven behandelt hij verschillende aspecten van psychotherapie en de ervaringen die hij als therapeut heeft opgedaan. Momenteel is hij werkzaam bij Evergreen GGZ, waar hij zich richt op mensen met een migratieachtergrond.
