Het valt niet mee om een opleidingsplaats tot gz-psycholoog te bemachtigen. Sterker nog: toen ik (Peter van Rooden) halverwege mijn studie klaar was had ik nog nooit van die opleiding gehoord. Mag ik dan niet gelijk zelfstandig aan de slag na mijn afstuderen? Moet ik nog meer studeren?. Het waren enkele van de vragen die door mijn hoofd spookten op dat moment. Dat was ruim 15 jaar geleden.
2005, augustus. Na vijf jaar studeren aan de Universiteit Utrecht heb ik dan eindelijk mijn doctoraal psychologie behaald. In oktober van dat jaar mag ik in het imposante academiegebouw van de Uni mijn bul ophalen tijdens een goed verzorgde diploma uitreiking. De begeleider van mijn afstudeeronderzoek verzorgt de persoonlijke speech tot blijdschap van mijn ouders. Tot dan toe had ik niet zoveel verteld over mijn opleiding, dus logischerwijs zijn de aanwezige mensen van het thuisfront blij nu eindelijk iets te vernemen van mijn werkzaamheden aan de Uni. Op dat moment twijfelde ik overigens nog. Zal ik het onderzoek ingaan en verbonden blijven aan de universiteit of zal ik eerst praktijkervaring opdoen? Uiteindelijk koos ik voor het laatste, want de universiteit die kende ik nu wel van binnen en buiten.
Met een bul op zak startte mijn glansrijke carrière als psycholoog. Althans dat dacht ik toen. Al snel bleek het vinden van een baan als psycholoog een fikse uitdaging. En misschien is uitdaging nog wel een understatement in deze. Want al snel volgde afwijzing op afwijzing terwijl de maanden voorbij vlogen als werkeloze academicus. Had ik hier nu zo lang voor gestudeerd? Om beroepswerkeloze te worden? Dat zal toch zeker niet, dacht ik. Gelukkig kon ik mijn bijbaantje in de horeca gedurende deze tijd continueren, maar een 0-uren contract levert weinig vaste inkomsten op. Samenwonen zat er voor ons dus voorlopig niet in.
Het voelde als een lange duikplank. Een duikplank richting het zwembad, waarbij het zwembad symbool staat voor het werkzame leven als psycholoog. Inmiddels had ik het gevoel dat die duikplank oneindig lang was. Begin 2006 besloot ik het over een andere boeg te gooien. Het solliciteren naar betaalde banen leverde niets op. Nul komma nul. Dus wat zou er gebeuren als ik mijn diensten bij een instelling kosteloos zou aanbieden? Zou dat misschien een begin van een loopbaan kunnen betekenen? Ik trok de stoute schoenen aan (althans zo voelde dat toen) en schreef brieven in het kader van een open sollicitatie naar verschillende instellingen in de regio. Zoals verwacht kreeg ik al snel van een aantal instellingen te horen dat er geen mogelijkheid bestond om mij aan te nemen, zelfs niet als ik gratis zou werken. Een andere instelling gaf als antwoord te willen onderzoeken of er mogelijkheden waren en tenslotte was er ook nog een instelling die veel positiever was. Het betrof een verpleeghuis in Dordrecht die wel oren had naar mijn aanbod en al snel volgde een kennismakingsgesprek met twee psychologen. Het werd een aangenaam gesprek waarin ik mijn situatie uitlegde en vertelde dat ik graag aan de slag zou willen gaan na zes maanden thuis gezeten te hebben. Om mezelf te bedruipen had mijn vader inmiddels geregeld dat ik bij de PTT aan de slag zou kunnen gaan als postbezorger en toen in het kennismakingsgesprek ook duidelijk werd dat het voor mij mogelijk was om de functie van vrijwillig psycholoog te combineren met mijn baan als postbezorger was voor mij de ideale situatie ontstaan.
Voordat ik aan de slag kon moest er nog wel het een en ander geregeld worden bij het verpleeghuis, want een psycholoog op vrijwillige basis hadden ze nog nooit eerder gehad. Want hoe zat het met aansprakelijkheid en verzekeringen? En kreeg ik dan helemaal niets vergoed of was er nog een mogelijkheid dat ik reiskosten vergoed kreeg? Of anders mijn lunch vergoed kreeg? Allemaal onduidelijkheden waarop ik geen antwoord had en het bestuur van het verpleeghuis ook niet. En zo ging er nog een aantal weken voorbij eer ik dan eindelijk aan de slag kon. Ik was net 26 en mocht als volontair psycholoog (want zo werd de functie aldaar genoemd, tegenwoordig gebruiken we de term WEP’er) aan de slag.
Eindelijk was het dan zover. Een badge van vouwbaar plastic pronkte op mijn lichaam en ik mocht eindelijk al mijn kennis in gaan zetten als psycholoog. Onbetaald, maar dat mocht de pret niet drukken, want ik had immers een betaalde baan. Overigens had ik samen met mijn collega psychologen de volgende constructie bedacht. Ik zou dinsdag tot en met vrijdag werken in het verpleeghuis van 8:30 uur tot en met 11:00 uur, waarna ik zou fietsen naar een locatie in dezelfde wijk van het verpleeghuis alwaar ik mijn postzakken kon oppikken om te beginnen aan mijn ronde als postbezorger. `s Maandags hoefde ik niet als postbezorger te werken, dus kon ik de hele dag aan het werk als psycholoog. Ik woonde toen overigens nog in Papendrecht, wat betekende dat ik elke dag met de fiets naar het zuiden van Dordrecht moest fietsen om op mijn werkplekken te komen. Het laat zich raden dat ik na enige tijd een goede conditie had opgebouwd. In sommige gevallen kon ik aan het eind van een werkdag ook nog eens in de avonduren bijverdienen dankzij mijn bijbaantje in de horeca, dat ik al tijdens mijn studie had. Dan had ik een werkdag gemaakt van 8:30 tot 23:00 uur en dan mocht ik de volgende dag weer vroeg uit de veren. Ik deed en het voelde als de gewoonste zaak van de wereld.
Mijn werkplek als volontair psycholoog, oftewel WEP (het klinkt nog steeds heel sjeik) was erg aangenaam. Zo leuk zelfs dat ik zelfs het gevoel had dat ik daar nooit meer weg zou willen. Ik leerde het afnemen van de gebruikelijke tests in de ouderenzorg en kon beginnen met het ontwikkelen van een professionele werkhouding. Mijn geduldige collega`s legden alles uit zo vaak ik maar wilde en ik mocht bij bijna alles meekijken. Ik werd vrij gelaten en mocht zelf aangeven waarin ik ervaring wilde opdoen of wat ik wilde leren. Kortom: een ideale leerplek voor een beginnend psycholoog. Voor mezelf had ik echter weinig op papier gezet m.b.t. leerdoelen, iets wat ik achteraf wel jammer vind. Het zou handig zijn geweest als ik voor mezelf helder had gehad aan welke punten ik concreet had willen werken en hier actief mee aan de slag was gegaan. Dat zal wel de onervarenheid zijn geweest van mijn kant. Dat is in ieder geval iets wat ik wil aanraden.
Gedurende deze tijd ben ik nooit gestopt met solliciteren. Tientallen afwijzingen heb ik mogen ontvangen en pas nadat ik was begonnen als WEP’er gebeurde het dat ik een keer op gesprek mocht komen. In de zomer van 2006 werd ik uitgenodigd om op gesprek te komen in een verpleeghuis in Rotterdam. Een gesprek had ik daar met een verpleeghuisarts (tegenwoordig specialist ouderengeneeskunde) en een psycholoog. Ondanks mijn uiterste best om mijzelf als leergierig en enthousiast te presenteren werd de procedure met mij helaas niet vervolgd. De keuze was gevallen op iemand anders. Iemand met meer ervaring. Een sollicitatiegesprek in Zierikzee leverde hetzelfde resultaat voor mij op. Dat betekende voor mij weer doorgaan met brieven schrijven en nabellen. Al gauw merkte ik dat het nabellen of mijn brief in goede orde was ontvangen door de aangeschreven instelling en vervolgens gelijk van de gelegenheid gebruik maken om nog wat vragen te stellen, mijn kans vergrootte om uitgenodigd te worden. Het bood echter geen garantie.
Ik bleef solliciteren. Een sollicitatie bij het ziekenhuis van Roosendaal leverde ondanks een aangenaam gesprek niks op, maar enige tijd later bij een GGZ instelling in Rotterdam was het een ander verhaal. Op 20 minuten rijden van mijn huis mocht ik solliciteren. Ook deze keer verliep het gesprek soepel en merkte ik al snel een klik met mijn gesprekspartners. Ondanks dat duurde het een week voordat ik eindelijk bericht kreeg van de instelling.
Ik stond te trappelen om te beginnen en na een arbeidsvoorwaardengesprek, mocht ik op 1 augustus van dat jaar eindelijk aan de slag in een betaalde functie, na bijna een half jaar als WEP psycholoog gewekt te hebben. Ik had mijn kantoor op het brainpark te Rotterdam en had op mijn werklocatie een collega basis psycholoog. Ik kon eindelijk al mijn opgedane kennis toepassen in de praktijk. En waar kun je beter beginnen dan in hartje Rotterdam binnen de ambulante setting? Met mijn pas aangeschaft auto uit 1999 tufte ik lekker door hartje centrum Rotterdam en bezocht meerdere cliënten per dag. Vaak om neuropsychologisch onderzoek af te nemen en in sommige gevallen voor begeleidende gesprekken. Ondanks dat ik als beginnend psycholoog begon, kreeg ik al veel vrijheid. Ik kon zelf m`n afspraken inplannen, zelf m`n testbatterij samenstellen en regelmatig hadden mijn collega en ik intervisie met een aantal andere psychologen. Ik kon zodoende naar hartenlust ervaring opdoen!
Ondanks dat ik als beginnend psycholoog begon, kreeg ik al veel vrijheid.
Tegen het eind van het jaar nam het ziekenhuis te Roosendaal weer contact met mij op. Was ik aanvankelijk afgewezen, nu wilden ze toch graag met mij een gesprek omdat er vanwege een zwangerschap ruimte was ontstaan voor een tijdelijke functie. Ik werkte nog in Rotterdam, maar gretig dat ik was wilde ik wel 40 uur per week werken. Dat ik vanwege mijn andere baan niet meer dan 16 uur zou kunnen werken, was geen enkel probleem. Vanaf 1 januari 2007 mocht ik dan mijn werkweek vullen met twee dagen werken op de afdeling medische psychologie in het ziekenhuis van Roosendaal. Nu had ik het beste van twee werelden. Het werken in het ziekenhuis bood mij een ander werkveld: afspraken werden voor mij ingepland en ik hoefde niet rond te rijden, want de cliënten kwamen naar mij toe. Ik maakte nu behoorlijk wat vlieguren. Heel wat vlieguren zelfs: drie dagen per week was ik in Rotterdam aan het werk en twee dagen in Roosendaal. De ene dag reisde ik naar het noorden, de volgende dag trok ik naar het zuiden. Hoewel het me vooraf best pittig leek, viel het mij aanvankelijk best mee om twee verschillende banen tegelijkertijd te hebben. Het concept van ‘productie draaien’ was in deze tijd (begin 2007) nog niet erg ver doorgevoerd binnen de GGZ, wat mij toch wel wat vrijheid bood. Als er dus eens een cliënt uitviel door omstandigheden of er was sprake van een no show door een cliënt leverde mij dat extra tijd op om literatuur door te nemen of om onbekende neuropsychologische tests te verkennen. In april 2007 kwam het einde van mijn tijdelijke functie in Roosendaal in zicht en begon het weer te kriebelen.
Ik zocht na de nodige vlieguren gemaakte te hebben meer variatie in mijn werkzaamheden, want toegegeven: diagnostiek verrichten is leuk en interessant, maar ik wilde toch wel iets meer dan alleen dat. Bovendien wilde ik nu wat meer uren per week gaan werken, zeker nu mijn baan in Roosendaal voorbij was. Ik ging weer solliciteren en in tegenstelling tot een jaar eerder, werd ik vaker uitgenodigd voor een gesprek. Met wat meer zelfvertrouwen en veel meer ervaring ging ik enthousiast de gesprekken in, dat resulteerde al snel in een nieuwe baan. In april 2007 werd ik aangenomen bij een verpleeghuis in Leerdam. Terug naar het verpleeghuis dus, maar in tegenstelling tot mijn voorgaande functies was ik nu alleen. Met andere woorden: de vakgroep psychologie van de regio Leerdam bestond uit één psycholoog: ik. Ook dat was weer even wennen: beslissingen nam ik in m`n eentje en over de werkverdeling hoefde ik met mezelf niet in discussie.
Nieuw voor mij was het concept van productie draaien. Alles wat ik deed moest ik registreren en dat was niet mijn hobby. In 2009 begon het weer te kriebelen, inmiddels was ik getrouwd en mijn vrouw liet doorschemeren dat een terugkeer naar haar geboortegrond in Noord-Brabant voor haar zeer wenselijk was. Voordat ons huis te koop stond, solliciteerde ik naar een functie van psycholoog in het zuiden des lands en in mei 2009 volgde een zeer positief sollicitatiegesprek. Per 1 augustus 2009 mocht ik beginnen bij mijn huidige werkgever in Roosendaal: Groenhuysen. Hier kon ik mij verder bekwamen als psycholoog. Ik kreeg de mogelijkheid om ABC docent te worden, kon verschillende cursussen volgen en deed veel ervaring op in het doen van diagnostiek op de revalidatieafdelingen. Tevens was ik stagebegeleider en sinds 2012 WEP begeleider voor alle WEP-ers die we gehad hebben binnen Groenhuysen. Want de kans die ik destijds gehad heb, gun ik andere beginnende psychologen uiteraard ook. En de vrijheid die ik had gun ik ook onze WEP-ers. Ze hoeven dus geen productie te draaien bij ons, maar focussen hierbij voornamelijk op hun leerdoelen. Ze zijn onderdeel van de vakgroep en mogen van alles meepikken binnen onze organisatie. We zien ze graag groeien en de wijde wereld intrekken als het ware.
Dit jaar hebben we na 15 WEP-ers een einde gemaakt aan de WEP. Niet omdat we er geen zin meer in hadden, maar omdat de kansen op de arbeidsmarkt enorm veranderd zijn. Er zijn nu veel kansen voor beginnende psychologen en alle WEP-ers zijn bij ons vertrokken met een baan. Een slagingspercentage van 100%. Na jaren ploeteren om een opleidingsplek te krijgen, was het in 2018 dan eindelijk zover: de GZ-opleiding ging starten bij ons. Na een sollicitatieronde mocht ik beginnen met de opleiding! Dolblij was ik! Inmiddels ben ik een aantal maanden bezig en ik leer zoveel. Je gunt elke psycholoog zo`n opleiding.
De GZ-opleiding mogen doen is geen vanzelfsprekendheid en zeker geen eitje. Je gaat terug de schoolbanken in en dat betekent, in mijn geval na 13 jaar, huiswerk maken en tentamens maken. De cohesie binnen de opleidingsgroep of jaargroep is hierbij essentieel. Met z`n allen zit je in hetzelfde schuitje. Veel leren, twijfelen waarom je in het verleden dingen deed zoals je ze deed en zeer veel oefenen middels rollenspellen. Je wordt meer bewust van je eigen handelen en dat komt in uiting bij het houden van hetero anamnestische gesprekken of terugkoppelingsgesprekken met familie. Gedachte hierachter is niet dat je al die tijd verkeerd deed, maar hoe kan het nog beter.
In sommige gevallen kan het best lang duren voordat je in aanmerking komt voor een opleidingsplaats. Blijf tot die tijd niet stil zitten. Er zijn genoeg cursussen om te volgen en jezelf zo verder te kunnen ontwikkelen als basispsycholoog. Denk daarbij aan de basiscursus Cognitieve Gedragstherapie waarmee je later vrijstelling kunt krijgen tijdens de GZ-opleiding. Het volgen van cursussen verhoogt tevens je kans om aangenomen te worden als je solliciteert op een opleidingsplek. Met andere woorden: blijf bezig met je vak.
