Praten psycholoog vs vriend

Waarom praten met een psycholoog niet hetzelfde is als met een goede vriend(in)

Psychologen zijn specialisten op het gebied van het helpen van mensen met emotionele en psychische problemen, en een groot deel van hun werk bestaat uit het voeren van gesprekken met patiënten. Maar wat maakt deze gesprekken anders dan een gesprek met een goede vriend(in) die je vertrouwt? Beide gesprekken bieden weliswaar een luisterend oor en empathie, maar het is de bijzondere therapeutische context die het verschil maakt. Door het vergelijken van therapeutische en normale gesprekken, laat psycholoog Baran Palavan zien waar dat verschil precies in zit en wat dat betekent voor patiënten. 




Het therapeutisch gesprek is een bijzonder gebeuren. Als psycholoog krijg je regelmatig dingen te horen die men nog nooit eerder met iemand heeft gedeeld, zelfs niet met een goede vriend(in). Je zou misschien denken dat dat komt omdat een psycholoog een en al oor is en goed luistert. Nu klopt het dat luisteren tot de kerntaken van een psycholoog behoort, maar men moet niet voorbijgaan aan de context waarbinnen het therapeutisch gesprek plaatsvindt. Het is eerst en vooral díé context die maakt dat patiënten oprechter zijn en meer onthullen tegenover hun psycholoog dan tegenover een goede vriend(in). Want ook die goede vriend(in) of een andere dierbare kan iemand zijn die aandachtig naar je luistert en met je meedenkt. De context van een therapeutisch gesprek is echter uniek. Laten we eens kijken waar dat verschil in zit:

Geheimhouding en privacy:
wat in de kamer blijft, blijft in de kamer

Bij een psycholoog hoef je je bijvoorbeeld geen zorgen te maken dat de informatie die je deelt, wordt doorgespeeld naar anderen of tegen je wordt gebruikt. Als psychologen hebben we namelijk een geheimhoudingsplicht en we beschouwen privacy als een essentiële voorwaarde voor psychotherapie. Wat in de kamer wordt besproken blijft in de kamer en wordt, voor zover relevant, alleen opgeslagen in het elektronisch dossier. Mensen uit de omgeving van de patiënt zullen dus niet te weten komen wat er in de behandelkamer wordt besproken. Waar er bij een gesprek met een goede vriend(in) altijd wel een reëel risico bestaat dat wat jij vertelt met anderen wordt gedeeld of negatieve gevolgen zal opleveren, is datzelfde risico bij een psycholoog een heel stuk lager.

Onafhankelijkheid en vertrouwen:
de therapeutische relatie

Ten tweede is de relatie tussen psycholoog en patiënt eigenlijk altijd de enige relatie die ze met elkaar hebben. Ook kennen we in tegenstelling tot een goede vriend(in) meestal geen andere mensen uit de directe omgeving van de patiënt. Hierdoor kunnen we als psycholoog onafhankelijk en onbaatzuchtig zijn. Ons enige doel is om het belang van de patiënt te dienen, zonder persoonlijk gewin na te streven. Daar is ook geen aanleiding voor, aangezien we geen onderdeel uitmaken van het probleem. Een dierbare kan dat wel zijn en zal dus ook anders in het gesprek staan dan wij. Door de afstand tot de directe omgeving van de patiënt en de afwezigheid van persoonlijke belangen, kan er een bijzondere mate van vertrouwen ontstaan.

Emotionele belastbaarheid:
veiligheid in de therapeutische context

Een ander kenmerk van de therapeutische context is dat je geen rekening hoeft te houden met de emotionele belastbaarheid van de therapeut. Tegen een goede vriend(in) of andere dierbare zal je niet altijd alles vertellen. Je wilt misschien iemands humeur niet verpesten of jezelf niet tot last voelen. Wanneer je bij een psycholoog komt, weet je dat hij een professional is en dat het bij zijn werk hoort om naar beladen zaken te luisteren. Neem bijvoorbeeld suïcidale gedachten. Patiënten vinden het moeilijk om die met dierbaren te bespreken, onder andere omdat ze hen daarmee niet willen belasten. Tegenover een therapeut kunnen die gedachten makkelijker geuit worden vanwege de context van het gesprek. Iemand zal niet gauw denken dat hij zijn therapeut opzadelt met vervelende gevoelens als hij die gedachten met hem deelt. Hij weet namelijk dat  de therapeut voortdurend wordt blootgesteld aan beladen onderwerpen en daarom een zekere mate van emotionele weerbaarheid heeft ontwikkeld.

Acceptatie en begrip:
de grondhouding van de therapeut

Als patiënt hoef je je bij een psycholoog geen zorgen te maken dat het delen van je kwetsbaarheden een slechte indruk zal maken. Wanneer wij een nieuwe patiënt leren kennen, vormen we natuurlijk een oordeel over diegene, maar dat is vooral een klinisch oordeel. We keuren patiënten niet af, we kijken niet op ze neer, we lachen ze niet uit. Onze grondhouding is er een van oprechte interesse en onvoorwaardelijke acceptatie. Wat helpt bij het handhaven van deze grondhouding is het feit dat je als therapeut altijd wel iets van jezelf terugziet in de patiënten die je behandelt. Bovendien maakt de lijdensdruk van de patiënt dat je automatisch sympathie gaat koesteren voor diegene. Omdat patiënten dit allemaal aanvoelen, zetten ze vaak hun ‘masker’ af in de behandelkamer. Het masker dat ze in het dagelijks leven noodgedwongen op moeten houden uit angst om voor zwak gehouden te worden.

Focus op de patiënt:
het gesprek draait niet om de psycholoog

Tot slot schuiven we als therapeut onze behoefte om over onszelf te praten aan de kant. Als patiënt weet je bij voorbaat al dat het gesprek enkel over jouw leven zal gaan. De context voorkomt dat de therapeut het gesprek naar zich toe zal trekken. Je kunt je volledig richten op wat er in jou omgaat en wat jouw problemen zijn zonder je te hoeven te verplaatsen in het verhaal van een ander. De patiënt treft in een therapeut een gesprekspartner die zijn eigen wensen en behoeften ondergeschikt aan die van de patiënt. Dit is anders dan in een normaal gesprek waar je het niet constant over jezelf kunt hebben, omdat ook jouw gesprekspartner zijn verhaal kwijt wil.

Al deze aspecten van het therapeutisch gesprek samengenomen, zien we dat ze een omgeving creëren waarin de patiënt kan voelen en denken wat hij wil én dat ook daadwerkelijk zonder vrees kan uiten. Deze veiligheid stimuleert de patiënt om opener en oprechter te zijn dan in andere contacten. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om door te dringen tot de kern van het probleem. De kracht van het therapeutisch gesprek schuilt dus, nog los van de behandeltechniek, in de unieke context waarin het plaatsvindt.  

Baran Palavan

Baran Palavan

Baran Palavan is een basispsycholoog die werkzaam is binnen de interculturele ggz. In zijn schrijven behandelt hij verschillende aspecten van psychotherapie en de ervaringen die hij als therapeut heeft opgedaan. Momenteel is hij werkzaam bij Evergreen GGZ, waar hij zich richt op mensen met een migratieachtergrond.

Categorie: Blog

Naar kennisbank